ประเพณีบุญผะเหวด เป็นงานบุญเก่าแก่ที่อยู่คู่กับชาวจังหวัดร้อยเอ็ดมานานกว่า ๑๐๐ ปี หนึ่งในของดีที่ระบุในคำขวัญของจังหวัด งานบุญเดือน ๔ หนึ่งในฮีต ๑๒ ตามวิถีวัฒนธรรมของชาวอีสาน เป็นประเพณีสำคัญยิ่งในพระพุทธศาสนา กิจกรรมสำคัญ คือ การแสดงพระธรรมเทศนา เรื่อง “พระเวสสันดรชาดก” ที่คนไทยทั่วไปรู้จักกันดีในนาม “เทศน์มหาชาติ” ภาษาอีสานเรียกว่า “เทศน์ผะเหวด”กำหนดจัดขึ้นในสัปดาห์แรกเดือนมีนาคมของทุกปี โอกาสนี้ จ.ร้อยเอ็ด เชิญชมการแสดงแสงสีเสียง สื่อผสม 4D ตำนานพระเวสสันดร ปีนี้นำเสนอชุดการแสดงภายใต้ชื่อ “มหาชาดก ชาติที่ 10 มหาชาติ พระสัพพัญญู” คืนวันที่ 6-7 มี.ค. ณ บริเวณลานสาเกต และเกาะกลางบึงพลาญชัย เข้าชมฟรี
พระเวสสันดร เรื่องจริง หรือ เรื่องแต่ง
ชาดก คือ เรื่องราวหรือชีวประวัติในอดีตชาติของพระโคตมพุทธเจ้า คือ สมัยที่พระองค์เป็นพระโพธิสัตว์บำเพ็ญบารมีอยู่ พระองค์ทรงนำมาเล่าให้พระสงฆ์ฟังในโอกาสต่าง ๆ เพื่อแสดงหลักธรรมสุภาษิตที่พระองค์ทรงประสงค์ เรียกเรื่องในอดีตของพระองค์นี้ว่า ชาดก ชาดกเป็นเรื่องเล่าคล้ายนิทาน บางครั้งจึงเรียกว่า นิทานชาดก
ชาดกที่ทรงเล่านั้นมีหลายร้อยเรื่อง ว่าทรงเคยเกิดเป็นมนุษย์บ้าง เป็นสัตว์บ้าง แต่ที่รู้จักกันโดยทั่วไป คือ 10 ชาติสุดท้ายที่เรียกว่าทศชาติชาดก และชาติสุดท้ายที่สุดที่ทรงเสวยพระชาติเป็นพระเวสสันดร จึงเรียกเรื่องพระเวสสันดรนี้ว่า มหาเวสสันดรชาดก
มหาเวสสันดรชาดก เป็นชาดกเรื่องหนึ่งในทศชาติชาดก กล่าวถึงพระชาติสุดท้ายของพระโพธิสัตว์ในการบำเพ็ญทานบารมี ก่อนจะทรงอุบัติเป็นพระโคตมพุทธเจ้า มีชื่อเรียกอีกอย่างว่า “มหาชาติชาดก” ในการเทศนา เรียกว่า “เทศน์มหาชาติ”เรื่องมหาเวสสันดรชาดก ได้รับการนำไปใช้ประกอบการเรียนการสอนวิชาพระพุทธศาสนา อีกทั้งมีการสร้างเป็นเทป ละครโทรทัศน์ ภาพยนตร์ และสารคดี เพื่อเผยแพร่แก่ประชาชนมานับครั้งไม่ถ้วน
สอดคล้องกับประเพณีอีสาน
ภาคอีสาน ถือได้ว่าเป็นภูมิภาคที่มีงานบุญตลอดทั้งปี ทำให้ชาวอีสานมีประเพณีที่มากที่สุดในประเทศไทย แสดงถึงความรุ่งเรืองทางวัฒนธรรมและพุทธศาสนา ชาวอีสานจึงถือปฏิบัติเป็นประเพณี 12 เดือน เรียกว่า “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” เป็นมรดกทางวัฒนธรรมอีสานที่สืบทอดกันมาถึงปัจจุบัน
“ฮีตสิบสอง” มาจากคำ 2 คำ คือ “ฮีต” กับ “สิบสอง” ฮีต มาจากคำว่า “จารีต” หมายถึงสิ่งที่ปฏิบัติสืบต่อกันมาจนกลายเป็นประเพณีที่ดีงามของชาวอีสาน เรียกว่า “จาฮีต” หรือ “ฮีตสิบสอง” ในหนึ่งปี “คองสิบสี่” หมายถึง ครองธรรม 14 อย่าง เป็นกรอบหรือแนวทางที่ใช้ปฏิบัติระหว่างกัน ของผู้ปกครองกับ ผู้ใต้ปกครองของพระสงฆ์ และ ระหว่างบุคคลทั่วไป เพื่อความสงบสุขร่มเย็นของบ้านเมือง
จังหวัดร้อยเอ็ดยึดถือ “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” เป็นแนวทางปฏิบัติทั้งปีและมีงานบุญครบทุก 12 เดือน งานบุญที่ยิ่งใหญ่ถือเป็นงานประเพณีประจำจังหวัด คือ ฮีตเดือนสี่ หรือบุญเดือนสี่ งาน “มหาทานบารมี ประเพณีบุญผะเหวด” หรือบุญมหาชาติ คำว่า “ผะเหวด” เป็นสำเนียงอีสาน มาจากคำว่า “พระเวส” หมายถึง “พระเวสสันดร”
ตำนาน ความเชื่อ ทำให้พุทธศาสนิกชนหลั่งไหล
มูลเหตุแห่งการทำบุญผะเหวด มีกล่าวไว้ในหนังสือมาลัยหมื่นมาลัยแสนว่า ครั้งหนึ่งพระมาลัยให้ไปไหว้พระธาตุเกษแก้วจุฬามณีบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ได้พบและสนทนากับพระศรีอาริยเมตไตรย พระโพธิสัตว์ ผู้ซึ่งจะได้จุติกาลลงมาเป็นพระพุทธเจ้าในอนาคต ทราบความประสงค์ของมนุษย์จากพระมาลัยแล้วจึงสั่งความกับพระมาลัยว่
“หากใครต้องการจะพบและเกิดในสมัยพระศรีอาริย์ ให้ทำแต่ความดี อย่าฆ่าพ่อตีแม่ สมณชี พราหมณ์ ครูอาจารย์ อย่าทำร้ายพระพุทธเจ้า อย่ายุยงสงฆ์ให้แตกกัน และต้องฟังเทศน์มหาชาติให้จบทุกกัณฑ์ในวันเดียว ท่านทั้งหลายจะได้เกิดร่วมและพบพระองค์” ด้วยเหตุนี้เอง ชาวร้อยเอ็ดจึงได้ยกเอา ฮีตเดือนสี่ “บุญผะเหวด” ให้เป็นประเพณีประจำจังหวัด ภายใต้ชื่องาน “มหาทานบารมี ประเพณีบุญผะเหวด” ถือได้ว่าเป็นงานบุญมหาชาติที่จัดได้ยิ่งใหญ่ที่สุดในประเทศไทย
ความหมายของคำว่า “กัณฑ์” คืออะไร?
“กัณฑ์” (แปลว่า ส่วน,
วรรค, ตอน, หมวด)
หมายถึง ข้อความส่วนหนึ่ง วรรคหนึ่ง ตอนหนึ่ง หรือ หมวดหนึ่ง ปกติใช้กับการเทศน์
คือข้อความธรรมะที่เทศน์อธิบายจบเรื่องโดยสมบูรณ์ในตอนเดียว เรียกว่ากัณฑ์
เรื่องที่มีเนื้อความยาวซึ่งถูกแบ่งออกเป็นตอนๆ แต่ละตอนก็เรียกว่ากัณฑ์ เช่น
เรื่อง มหาเวสสันดรชาดก ถูกแบ่งเป็น 13 ตอน เรียกว่ามี 13 กัณฑ์ 1000 พระคาถาคือ กัณฑ์ทศพร มี 19 พระคาถา กัณฑ์หิมพานต์ มี 134 พระคาถา กัณฑ์ทานกัณฑ์ มี 209 พระคาถา กัณฑ์วนประเวศน์ มี 57 พระคาถา กัณฑ์ชูชก มี 79
พระคาถา กัณฑ์จุลพน
มี 35 พระคาถา
กัณฑ์มหาพน มี 80 พระคาถา กัณฑ์กุมาร
มี 101 พระคาถา กัณฑ์มัทรี มี 90 พระคาถา กัณฑ์สักกบรรพ มี 43 พระคาถา กัณฑ์มหาราช มี 69
พระคาถา กัณฑ์ฉกษัตริย์
มี 36 พระคาถา กัณฑ์นครกัณฑ์ มี 48 พระคาถา
ไฮไลท์แสงสีเสียงภายในงาน วันที่ 6-7 มี.ค. ณ บึงพลาญชัย จ.ร้อยเอ็ด
งาน “มหาทานบารมี ประเพณีบุญผะเหวด” จัดขึ้นวันศุกร์-เสาร์-อาทิตย์ วันที่ 6-7-8 มีนาคม 2563
ณ บริเวณบึงพลาญชัย จังหวัดร้อยเอ็ด ไฮไลท์ ร้อยเอ็ด เมืองธรรม เส้นทางสายบุญ กินข้าวปุ้น บุญผะเหวด ฟังเทศมหาชาติการแสดงแสง สี เสียง สื่อผสม 4D ตำนานพระเวสสันดร ปีนี้นำเสนอชุดการแสดงภายใต้ชื่อ “มหาชาดก ชาติที่ 10 มหาชาติ พระสัพพัญญู”นอกจากนั้นยังมี การแห่ข้าวพันก้อน บูชาพระคาถาพัน ทำบุญตักบาตร ขบวนแห่ ฯลฯ
